Đến hẹn lại... rươi

Thời gian này, dân thành phố Vinh (Nghệ An) và một số nơi đang kháo nhau tìm đến quán hoặc mua về một món ăn-nhậu “thức thời”, đó là món rươi. Rươi - món ăn tưởng đã quen nhưng mãi là món lạ, vì mỗi năm chỉ xuất hiện dăm lần vào mùa heo heo gió. Có lẽ vì thế chăng mà thời giờ đến các quán ăn thấy “thất kinh” vì giá: ngót nghét từ 70.000 - 100.000 đồng/lạng, nghĩa là chỉ cần hơn 1kg là phải bỏ ra tiền triệu! Tưởng món ăn dân dã, nay rươi là sơn hào hải vị!

 

Chen chúc vớt rươi ven hạ nguồn sông Lam.

Đi dọc các vùng hạ nguồn sông Lam thời gian này như Xuân Hội, Xuân Hải (huyện Nghi Xuân, Hà Tĩnh); Hưng Hòa (TP Vinh), Hưng Lợi, Hưng Nhân (huyện Hưng Nguyên)… đâu đâu cũng nghe kháo nhau về chuyện rươi. Ông Nguyễn Công Hoan, Chủ tịch UBND xã Hưng Nhân (huyện Hưng Nguyên, Nghệ An) cho hay: “Mọi người háo hức là cũng đúng thôi, vì một năm được có mấy lần rươi chui lên. Cái loài rươi chỉ “mọc” theo quy luật của riêng nó, rộ lên nhất theo các ngày 1, 15 âm lịch, mà chỉ từ tháng 9 trở đi mới có nhiều”. Loài rươi có những điều rất kỳ lạ mà người dân không thể lý giải nổi. Ví như, 3 thửa ruộng nằm kề nhau, nước tràn bờ không ngăn cách nhưng có thời điểm rươi lên ở ruộng này nhưng không lên ở ruộng khác và ngược lại. Có nhà vì rươi không lên phải ngồi trên bờ chờ, chờ mãi không thấy, đến khi về nhà rồi rươi mới lên, quay ra ruộng lại không thấy.

Trong các làng, nhà nào “bén duyên” với rươi thì vào vụ năm nào cũng trúng, còn những nhà khác chỉ đủ ăn chơi hoặc có bán cũng không được là bao. Theo một số cụ cao niên ở Hưng Nhân kể thì rươi sống theo mùa trăng, theo sự lên xuống của nước biển. Vào các thời điểm bắt đầu từ các ngày 1, 15-9; 1, 15, 25-10, 1-11… là thời điểm rươi lên để bước vào mùa giao phối. Ngày trước rươi lên chủ yếu vào ban đêm, bắt đầu từ khoảng 12 giờ đêm, nhưng thời gian sau này rươi lại lên cả ban ngày, lượng rươi cũng ngày càng ít dần. Có lẽ thời tiết thay đổi hay đồng đất, nước sông bị ô nhiễm?

Một điểm thu mua rươi tại xã Hưng Nhân (huyện Hưng Nguyên).

Thời điểm này, giá thu mua rươi ngay tại ruộng dao động từ 25.000 - 30.000 đồng/lạng, tùy theo loại rươi to hay nhỏ. Tại chợ Mý (xã Hưng Châu, huyện Hưng Nguyên) giá rươi được tính theo giờ, sáng sớm giá mềm hơn và tăng lên dần ngay sau đó. Có thời điểm đầu mùa giá 1kg rươi từ 400.000 đồng lên tới 470.000 đồng! Một số người đang bán thịt heo, những ngày có rươi chuyển sang làm đầu nậu rươi. Nếu tính giá mua tại ruộng, tại chợ và giá được bán trong các nhà hàng ở thành phố thì mấy đầu nậu, quán ăn cũng lời to.

Ông Nguyễn Công Hoan, Chủ tịch UBND xã Hưng Nhân, cho biết thêm, các gia đình có ruộng rươi ở xã này tập trung chủ yếu ở xóm 1 và xóm 2. Họ không tiết lộ việc mình bán được bao nhiêu tiền rươi, nhưng chắc chắn một điều mỗi đợt rươi mọc mỗi nhà ít nhất cũng thu được vài triệu, nhà nhiều ruộng thu được hàng chục triệu đồng là không hiếm. Rươi được làm nhiều món, như: chả rươi, rươi đúc với trứng, rươi xào măng… Ngày trước rươi nhiều, giá rẻ mạt, lại không biết bán ở đâu nên người dân Hưng Nhân sau khi bắt rươi muốn giữ được lâu đã rang rươi và làm mắm. Người dân thường rang rươi bằng nồi đất, sau khi lót lá chuối trong nồi thì bỏ rươi vào, lấy một nồi đất nữa úp lên, sau đó đem đốt. Rươi rang để lâu được hàng tháng. Còn mắm rươi thì cách thức làm cũng gần như làm mắm tép, nhưng đặc biệt không thể thiếu vỏ quýt, gừng, rượu nếp...

Tuy nhiên, hiện nay vì rươi hiếm và đắt nên không ai còn làm hai thứ này nữa. Đối với một xã nghèo nằm lọt thỏm trong lòng sông Lam như Hưng Nhân thì rươi là một nguồn thu lớn, một năm lại chỉ có mấy ngày nên bà con phải bán để có tiền lo trang trải cuộc sống. Chả thế mà người dân nơi đây vẫn truyền tụng câu ca: “Bao giờ cho đến tháng mười/Bát cơm thì trắng bát rươi thì đầy”.